Śledź nas na:



Koncepcja człowieka wg św. Augustyna

1. Biografia

Św. Augustyn - urodzony w IV wieku w Tagaście w Afryce Północnej. Ojciec - poganin, był przedstawicielem senatu, matka natomiast chrześcijanka - św. Monika, która przez wiele lat modliła się o nawrócenie syna1. Studiował retorykę, czyli: teorię, sztukę przemawiania, krasomówstwo - po łacinie artes liberales2. Po skończonej szkole udał się na dalsze studia do Kartaginy, by kontynuować naukę retoryki. Tam też pojawiły się u niego pasje literackie i filozoficzne. Wyznawał manicheizm3, który wtedy rywalizował z chrześcijaństwem.

 

 Po studiach w Kartaginie założył szkołę retoryki. W Mediolanie odwiedził biskupa tego miasta, późniejszego św. Ambrożego, przez co Augustyn zetknął się i poznawał chrześcijaństwo. To doprowadziło Augustyna do momentu nawrócenia, odmienia swoje dotychczasowe życie, przyjmuje chrzest z rąk biskupa Ambrożego. Po śmierci matki, wrócił do Tagasty a potem do Hippony, gdzie najpierw otrzymał święcenia kapłańskie a potem biskupie. W swej działalności prowadził rozmowy z sektami heretyckimi przeciwnymi chrześcijaństwu i zwalczał je. Filozof i teolog chrześcijański. Ojciec i doktor Kościoła, najwybitniejszy przedstawiciel patrystyki łacińskiej.

2. Główne tezy:

Analizując aktywność św. Augustyna na polu filozofii można wyciągnąć następujące wnioski. Cechował go chrześcijański platonizm, Boga uznawał jako tego, który jest bytem wiecznym niezmiennym, doszedł do przekonania, iż Bóg to także źródło szczęścia ludzkiego i cel jego poznania. Święty Augustyn uważał, że świat został stworzony z niczego na podstawie wiecznych idei Boskich. Uznał, że poznanie jest tylko możliwe dzięki oświeceniu duszy człowieka przez Boga. Zło widział, jako coś, co jest powodem braku dobra. Według niego państwo Boże stopniowo odnosi zwycięstwo nad państwem ziemskim4.

W swojej etyce zajął się zagadnieniem wolnej woli, twierdząc, iż jej brak powoduje, że cała etyka traci sens, stworzył teorię teodycei. Teoria ta zakłada, iż Bóg obdarzył ludzi wolną wolą, po to, aby mogło zaistnieć dobro i etyka. Doszedł do przekonania, iż ludzie dzielą się na przeznaczonych do zbawienia i potępienia i to od nich zależy, do której grupy chcą należeć.

3. Dusza ludzka i człowiek

Według Augustyna pierwsze stworzenie dotyczy duszy człowieka ze wszystkimi bytami duchowymi. Drugie stworzenie to ciało. Wynika stąd, iż ciało i dusza ludzka zostają stworzone osobno. Chciał tu podkreślić jedność substancjalną człowieka i twierdzi: „Człowiekiem nie jest samo ciało albo sama dusza, lecz to, co jest złożone z duszy i z ciała\". Filozof wprowadza podział duszy ludzkiej, którą określa animus, na trzy stopnie. Pierwszym stopniem są zmysły (sensus), zmysły te są zewnętrzne i wewnętrzne. Drugim stopniem duszy ludzkiej jest wyobraźnia (spiritus), która może oznaczać pamięć zmysłową lub rozumną część duszy, jak to ujmuje Pismo Święte. Trzecim stopniem podziału duszy jest wyższa część duszy, czyli mens. Wyróżnia tu: ratio - rozum, w którym zawarte są sądy, rozumowania i wiedza; dalej intelligentia, - czyli to, co najwyższe w człowieku - dar Ducha Świętego; i intellectus, czyli władzę wyższą od rozumu. Augustyn stara się podać definicję duszy, którą nazywa pewną substancją rozumną, przysposobioną do kierowania ciała. Stwierdza, iż człowiek jest duszą rozumną używającą śmiertelnego i ziemskiego ciała5.

W rozważaniach o duszy Św. Augustyn zastanawia się jak będąc substancją może posługiwać się ciałem - inną substancją. Pyta jak dusza tkwi w ludzkim ciele, gdy nie może trwać w sposób rozciągły w rozciągłym ciele. Znajduje odpowiedź twierdząc, iż dusza tkwi w całym ciele i w każdej jego części, dzięki napięciu życiowemu i przez swą działalność dusza jest w ciele. Dusza pragnie połączenia z ciałem, ale go nie potrzebuje. Na ewentualnym połączeniu duszy z ciałem zyskuje ciało. Dusza jest też pośrednikiem między ideami Bożymi, które je ożywiają a ciałem, które ożywia dusza. Dusza otrzymując od idei Bożych kształt, wymiary, uporządkowanie, udziela ich ciału. Ciało, więc uczestniczy w ideach za pośrednictwem duszy. Ciało dzięki duszy wykonuje jemu właściwe czynności i otrzymuje od niej wewnętrzny i zewnętrzny porządek. Jak twierdzi stąd płynie piękno ciał z ładem w nich panującym6

Wielka to rzecz, człowiek, albowiem Bóg uczynił go na swoje podobieństwo, lecz człowiek pozostaje dla siebie tajemnicą7.\"

Święty Augustyn najbardziej wnikliwe, dogłębne informacje na temat człowieka zawarł w swym dziele „De Trinate\". Teologia Trójcy Świętej pozwala lepiej zrozumieć pojęcia dotyczące osoby ludzkiej. Filozof pod wpływem Platona pojmuje duszę człowieka jako miejsce, w którym zamieszkuje boskość. Wyznaje: „Chcę poznać Boga i duszę. Czy nic więcej? Nic zgoła\". Człowiek jest przedstawiony w świetle Boga, który to jest najwyższą zasadą ludzkiego istnienia, absolutną doskonałością, początkiem i kresem każdej osoby. Ludzkie poznanie pochodzi od Boga. Życie osoby jest trwałym pragnieniem posiadania Boga: „Stworzyłeś nas, bowiem jako skierowanych ku Tobie i niespokojne jest serce nasze, dopóki w Tobie nie spocznie\". Człowiek Augustyna może dokonywać wyboru, pomiędzy dobrem a złem, lecz gdy chce wybrać dobro, potrzebna mu jest łaska Boża. Bóg i wolny człowiek tworzą materię życia w harmonii, w której Bóg szanuje wolność człowieka.

U św. Augustyna przejawia się też pesymizm w stosunku do człowieka, który grzeszy. Jak dalej twierdzi filozof człowiek realizuje się w miłości, a radością dla niego jest osiągniecie prawdy, która to prawda jest celem każdego człowieka8.

Augustyn wyjaśniał, iż Bóg uczynił ciało człowieka na swój obraz i podobieństwo, obdarzając go duszą, by przez rozum wzniósł się ponad wszystkie inne istoty, które są na ziemi, w wodzie i w świecie, człowiek jako istota stworzona przez Boga otrzymał moc panowania nad światem. Człowiek jest podobny do Boga, podobieństwo to jest dynamiczne, czyli człowiek ma obowiązek doskonalenia się przez poznawanie i miłość Boga.9



Zobacz także