Filozofia postmodernistyczna proklamuje zmierzch i upadek istniejących dotychczasowych kanonów kulturowych jak i całej tradycji. Proponując radykalny pluralizm, postmodernizm zachęca do odrzucenia wszelkich struktur i schematów życia społecznego. Chcąc tym samym udowodnić, że w rzeczywistość zbudowana jest z wielu niezależnych od siebie fundamentalnych czynników czy zasad. Postmodernistyczny pluralizm w swoim zasięgiem ogarnia wszelkie formy wiedzy, myślenie jak i wzorce postępowania społeczeństwa. Przypatrując się demokracji i tolerancji, postmodernizm się istnieniu obiektywnej prawdy o świecie rzeczywistym, uważając ją za swoistą formę przymusu. Filozofia postmodernistyczna zakłada, że jedyną drogą do zachowania tolerancji jest odrzucenie klasycznych zasad oceny. Wynika z tego, że poczucie filozoficznej pewności, której fundamentem była rzeczywistość mająca jakąś istotę czy niezawisłą prawdę narzuconą społeczeństwu, nie istnieje.

Program postmodernistycznej filozofii postawił sobie za zadanie, wyzwolenie społeczności ludzkiej od istniejącej filozofii. Tka, więc głównym zadaniem nowej filozofii jest zerwanie z dotychczasowymi kanonami postępowania z jednoczesną próbą stworzenia nowych norm społecznych. Postmodernizm zakorzeniony jest w tradycji takich osób jak: H. Bergson czy F. Nietzsche, natomiast jego typowi przedstawiciele to przede wszystkim: Jean-Francois Lyotard, Richard Rorty czy Jacques Derrika. Owi filozofowie, założyli, iż rozwijana przez stulecia filozofia, próbująca wyjaśnić świat wraz z jej rzeczywistością, nie sprawdziła się, dlatego też wskazują na jej nowe zadania. Jako pierwszy pojecie postmodernizmu do filozofii wprowadził w1979 roku Jean-frencois Lyotard. Filozof ten swoją uwagę skierował na rozwinięcie zagadnień, odnoszących do wpływu postępu technologicznego na ludzkie myślenie, a dokładniej specyficznym rysem zmian, jakie zaistniały w naszym stuleciu. Filozof zauważył, iż społeczeństwo dwudziestego wieku utraciło wiarę w fundamentalne idee, pełniące dotychczasowo główną rolę. W owych ideach zwanych przez niego „ wielkimi opowiadaniami" lub „megaopowiadaniami" dominowały tzw. dwa typy: opowieść wolnościowa" oraz „opowieść spekulatywna". Ta druga, czyli „opowieść spekulatywna", wzmacniała wiedzę poprzez wzbudzanie wiary w umiejętności ludzkiego rozumu do poznania prawdy o rzeczywistym świecie. Przyjmując ją, społeczeństwo wierzyło, że rzeczywistość jest uporządkowana według sztywnych reguł. Rozwój miał doprowadzić do lepszego pojmowania rzeczywistości oraz jego sensu i celowości. „Megaopowieść spekulatywna" stymulowała, więc ludzką wierę w naukę, prawdę czy ład w świecie, zaś „opowieść wolnościowa" wzbudzała ufność w postęp, zaufanie do wiedzy i nauki jako jedynych źródeł rozkwitu. Dążeniem postępu było uwolnienie ludzkości od ograniczeń materialnych. Zdaniem filozofa owe metaopowięsi zaprzepaściły swoje dotychczasowe znaczenie, dlatego też wobec większości ludzi nie spełniają już swoich zadań. Ludzkość odrzucając metaopowieści, w sposób naturalny wprowadziło zmiany w sposobie pojmowania rzeczowi. Filozofia postmodernistyczna przejawia się incydentalnych informacjach, skierowanych na to, co nierozwiązywalne i sprzeczne. Filozof swojej teorii nakreśla trzy podstawowe zadania: uzasadnić negację całości, jedności; wykazać, iż wyzwolenie od idei jest przejawem uznania różnorodności we wszelakich sferach egzystencji; oraz proklamowanie tendencji pluralistycznych. Zdaniem Lyotarda głównym zadaniem filozofii postmodernistycznej jest przedstawienie złotego środka na sprawiedliwe rozwiązywanie konfliktów mających swoje źródło w różnorodności. Dezaprobował definiowanie sztuki przez teorie, reguły, kanony, sprzyjał natomiast autentyczność wolnego tworzenia.

Drugą osobą kształtującą filozofię postmodernizmu był amerykański filozof Richard Rorty. Jego filozofia zakładał, iż wszystko to, co staramy się poznać, poznajemy tylko w pewnym stopniu, nigdy jednak tak, jakim jest to w rzeczywistości. Wszystkie treści, które tworzy nasz intelekt winniśmy odnosić wyłącznie do zamierzonych działań, w żadnym razie do świata rzeczywistego. Człowiek tworząc swój obraz świata tworzy sobie równocześnie swoją prawdę o tym świecie, a więc w pewnym sensie o rzeczywistości. W ten sposób ujmując intelekt, nie zostawiamy już miejsca na filozofię, przynajmniej w klasycznym ujęciu. Mimo wszystko filozof do końca nie neguje prawdy. Przeciwny jest jedynie ambitnym dążeniom do osłonięcia całej prawdy. Przychylny jest za prawdą ujawniającą się w konwersacji, która w żadną miarą nie ma chęci nic ustalać czy uzgadniać, a jedynie w której osoby mogą zamanifestować swoje poglądy. Analizując moralność filozof, opowiada się za poglądem mówiącym, iż jeśli człowiek dąży do poznania obiektywnych wartości, to tym samym ucieka od odpowiedzialności za własne decyzje. Twierdzi, iż źródłem dążenia do poznania obiektywnych wartości i posiadania na ich temat wiedzy jest idea umysłu lub języka. Negując wartości obiektywne, filozof proklamuje, iż porządek społeczny konstytuuje się na trzech fundamentalnych zasadach: tolerancji, która gwarantuje bezkonfliktowość społeczeństwa; ironii, która w żadnej mierze nie jest kpiną czy szyderstwem, lecz jedynie krytycznym spojrzeniem na własną moralność i poglądy innych ludzi; solidarność, która neguje obiektywne kryteria moralne, a jest jedynie osiągnięciem rozpoznania, odnoszących się do sprzeczności między ludźmi, takich jak ból czy poniżenie. Każdy człowiek podobnie przeżywa te doświadczenia. Wynika stąd, że postęp moralny zakorzeniony jest w dynamice jednostkowej wrażliwości na skutek poznania określonych egzemplifikacji człowieczej niesprawiedliwości czy doznanego nieposzanowania. Istotną cechą solidarności rozumianej przez filozofa jest zainteresowanie się dolą drugiego człowieka, a co za tym idzie staranie się by tę dolę poprawić. Dynamika moralna polega zaś na tym, iż poszerzamy to gremium coraz bardziej. Filozof podejmując temat wychowania, doszedł do wniosku, iż powinno się ono przejawiać przez socjalizację i indywidualizację. Proces socjalizacji ma za zadanie wpojenie młodym jednostkom wiedzy na temat poglądów przyjętych w danym środowisku. Natomiast celem indywidualizacji, jest przygotowanie młodego człowieka do umiejętności zdobywania odrębności w poglądach i postawach swoich nauczycieli. Przy czym filozof przez odrębność rozumie przynależność do konkretnych przekonań społecznych. Rorty rozwiną także swoją filozofie nauki. Zadaniem nauki nie ma być zbieranie i projektowanie jednego systemu wiedzy, rozwiązywanie zagadnień przy użyciu różnorodnych środków czy paradygmatów. Opowiada się za pluralizmem, czyli zanegowaniem wszelkich uniwersalnych kanonów, praw czy wkońcu ustalonych prawideł rozumowania.

Trzecią z kolei istotną osobowością filozofii postmodernistycznej jest Jacques Derrida. Uznanie zdobył dzięki koncepcji dekonstrukcji, a która jest metodą czytania tekstów filozoficznych. Jej głównym celem jest dotarcie sedna struktury analizowanych tekstów. Filozof polemicznie bada tradycję filozoficzną, korzystając z niej na swój własny sposób, zapożyczając różne pojęcia filozoficzne, co usprawiedliwia faktem, iż rozumowanie filozoficzne można tylko w języku zachodniej metafizyki. Jednak przejętym pojęciom przydziela własne wartości. Ponad to owymi zapożyczeniami filozof posiłkuje przeciw tradycji, równocześnie wykorzystując je do osiągnięcia jakiegoś celu. W rzeczy z jego analiz tekstów, wyłaniają się zupełnie inne zapatrywania.

Podsumowując filozofia postmodernistyczna, jest jedną wielką negacją uniwersalnie pojmowanej prawdy, kanonów poznawczych, schematów w działaniu czy samym myśleniu jak i upadkiem wszelkich autorytetów. Pomimo iż postmodernizm nacechowany jest dyskusyjnymi poglądami, żadną miarą nienależny go lekceważyć, a tym bardziej pomijać. Filozofia postmodernistyczna nosi bowiem w sobie częściowo celny krytycyzm tradycyjnej filozofii czy kultury, która nie zawsze we wszystkich aspektach jest poprawna. Postmodernizm pomimo licznych braków i przekłamań, wnosi jednak pewien depozyt do postępu cywilizacyjnego.

BIBLIOGRAFIA

Julia Didier, Słownik filozofii, Katowice 1992.

Marek Górniak, Marzena Korytkowska, Encyklopedia Białych Plam, Radom 2004.

Peter Kunzman, Atlas filozofii, Warszawa 1999.

Tadeusz Płużynski, Filozoficzna myśl zachodniego chrześcijaństwa, Warszawa 1989.