Idealizm - przeciwstawny materializmowi kierunek, w/g którego duch (idea, myśl, świadomość) jest pierwotny, zaś materia (byt, substancja, rzecz) wtórna. W ontologii idealizm wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytu jest duch myśl (świadomość), zaś materia jest bądź stworzona (np. w/g filoz. chrześ.), bądź w ogóle nie istnieje. Są dwa rodzaje: Obiektywny (metafizyczny) oraz subiektywny (teriopoznawczy)

.Idealizm obiektywny - kier. w/g którego pierwiastek idealny istnieje w świecie obiektywnie, samoistnie i niezależnie; przedstawiciele: Platon, Hegel i Leibniz.

Idealizm subiektywny - kier. w/g którego rzeczywistość jest treścią świadomości (konstrukcją myślową, zespołem wrażeń) podmiotu (umysłu) poznającego. Przedstawiciele:Hume, Bergson.

Iluminizm - pogląd teoriopoznawczy głoszony przez kier. fioloz.-relig. w/g którego źródłem poznania jest oświecenie umysły przez Boga (Augustyn)

Imperatyw kategoryczny - bezwarunkowy nakaz moralny; formalny, powszechnie ważne prawo, którego człowiek powinien przestrzegać, by spełnić „Ogólnoludzką powinność", norma moralnego postępowania.

Intelektualizm - pogląd przypisujący intelektowi podstawowe, a nawet wyłączne znaczenie w procesie poznania i pomijający lub negujący rolę praktyki w działalności praktyki poznawczej człowieka.

Irracjonalizm - przeciwstawny racjonalizmowi skrajnie idealistyczny pogląd w/g którego istnieje wiedza nie dająca się słownie sformułować lub sprawdzić.

Koło wiedeńskie - grupa filozofów i uczonych (Carnap, Godel, Poper), głosząca program walki z metafizyką, postulaty empiryzmu i fizykalizmu; poglądy filoz. zapoczątkowane przez koło wiedeńskie noszą nazwę neopozytywizmu.

Konwekcjonalizm - kier. w/g którego twierdzenia i teorie nauk są konwekcjami przyjętymi ze względu na ekonomię myślenia wygodę.

Krytycyzm - postawa umysłowa, przeciwstawna dogmatyzmowi, postulująca kontrolę prawdziwości i zasadności twierdzeń przed ich uznaniem; stanowisko Kanta w/g którego teoria poznania musi wyprzedzać inne dociekania filoz.

Liberalizm - przekonanie, że wolna i nieskrępowana działalność jednostek jest motorem społ. postępu, którego całością rządzi zasada autoregulacji, przynosząca ogólną pomyślność w wyniku starć i kompromisów interesów jednostkowych.

Logika - dyscyplina obejmująca logikę formalną, semantykę i symptatykę, naukę o istocie prawdy i fałszu, teorię różnych typów rozumowań (zwłaszcza dowodzenia, wnioskowania, wyjaśniania i uzasadniania), pewne zagadnienia techniki pracy umysłowej, metodologii nauk i erystyki.

Marksizm - stworzony przez Marksa i Engelsa, rozwinięty przez Lenina system poglądów filozoficznych, ekonom. i społ. - polit. stanowiący podstawę światopoglądu socjalistycznego i ideologii międzynarodowego rewolucyjnego ruchu robotniczego zawiera ideowy program walki z kapitalizmem.

Materializm - Kier. filoz. wychodzący z założenia, że swej natury jest materialny, że materia jest pierwotna a świadomość wtórna przy czym istotną cechą materii jest jej rozciągłość w przestrzeni w czasie i związany z tym ruch.

Materialiści: Atomiści: Demokryt, Arystoteles, Stoicy, epikurejczycy, Hobbes, Hegel, Feuerbah, Marks.

Metafizyka - dyscyplina filoz. nauka o pierwszych zasadach bytu, teoria bytu, ontologia, ujmowanie rzeczywistości, przeciwstawne dialektyce.

Metody poznania - dot. sposobu poznania prawdy:

~ sensualizm - przy pomocy zmysłów,

~ relatywizm - nie ma prawdy powszechnej,

~ praktycyzm - prawda jednego człowieka ma wyższość nad prawą drugiego o tyle tylko o ile jest bardziej użyteczna praktycznie,

~ konwekcjonalizm - pewne prawdy uchodzą za powszechne i jest to wynikiem umowy.