Śledź nas na:
  • Wyklady.org
  • Filozofia
  • Filozofia
  • Spotkanie i dialog miejscem odkrycia transcendencji filozofii dialogu



Spotkanie i dialog miejscem odkrycia transcendencji filozofii dialogu

Kolejnym przedstawicielem filozofii dialogu jest Emmanuel Levinas. Jego myśli dotyczące spotkania można podzielić na trzy etapy: pierwszy - gdy uważał spotkanie z innym za wyzwolenie z samotności, drugi - gdy przeciwstawia ontologie metafizyce, w tym okresie powstaje dzieło: „Całość i nieskończoność", i trzeci - gdy spotkanie z innymi rozumiał jako otwieranie się na nieskończoność. Zasadniczym pojęciem, którym zajmował się Lewina to pojęcie: „Innego". Filozof dużo uwagi poświęca doświadczeniu spotkania Ja z Innym. Wiadomo, że Inny jest odmienny od ja. Ze słabości wynika relacja etyczna między ja a Innym. Inny pozostawia po sobie ślad we mnie. Spotkanie z innym nigdy nie jest obojętne, bez znaczenia. Spotkanie z Innym daje nam możliwość poznanie ja. Spotkanie ma wymiar konkretny, może rodzić dobro, prawdę, wzywa do odpowiedzialności wobec i za Innego7. Dużo uwagi poświęca również pojęciu „ twarzy". To właśnie w spotkaniu z twarzą doświadczamy Innego. Twarz jest kluczem do tego co nieskończone, właśnie dzięki twarzy innego, jej epifanii możemy spotkać Boga. Zatem w twarzy ujawnia się ślad Boga, niemożliwego do spotkania w twarzą w twarz. Spotkanie z Innym jest zatem aktem religijnym8. Levinas stworzył projekt metafizyki związanej z etyką. Za podstawowe doświadczenie metafizyczne uznał spotkanie "twarzą w twarz" z innym człowiekiem. Uważał, że spotkanie takie wyrywa jednostkę z kręgu jej własnego ja, kierując ją ku Transcendencji i w ostatecznym rozrachunku buduje jej więź z Bogiem.

Polskim filozofem, który podjął koncepcje Levinasa w duchu chrześcijaństwa, był Józef Tischner. Filozof przedstawił koncepcję ludzkiego życia jako spotkania i dialogu. Swoje przemyślenia zawarł w książkach: „Spór o istnienie człowieka" i „Filozofia Dramatu". Owe publikacje były odpowiedzią na egzystencjalizm, który zdaniem filozofa nazywał istotne problemy współczesnego człowieka, ale nie przedstawiał dróg wyjścia z kryzysu. Myśli Józefa Tischnera kształtowała świadomość współczesnej inteligencji, inspirowała też wielu artystów9. Poglądy filozoficzne i społeczne Tischnera odznaczały się szerokością spojrzenia, umiarem i skłonnością do pojednawczego dialogu, dzięki czemu zyskały uznanie i popularność.

Filozofia dialogu i filozofia spotkania rozwijała się bardzo dynamicznie zwłaszcza podczas I wojny światowej, ale i później np. w latach 20. I 30. XX wieku. Jest to wiedza uprawiana od niedawna. Współcześnie zyskała jednak dość duże znaczenie nie tylko w filozofii, ale również w pedagogice, literaturze, socjologii i innych naukach. Można powiedzieć, że powstała z dwojakiej inspiracji: po pierwsze był reakcją na filozofię subiektywistyczną, a po drugie wynikała z tradycji dialogicznej w judaizmie. Złoty wiek filozofii dialogicznej reprezentują m.in.: M. Buber, F. Rosenzweig, E. Grisebach, E. Levinas,

J.L. Marion, M. Theunissen, w pewnym sensie również K. Jaspers, współcześnie zaś w Polsce J. Tischner10. Kończąc tę pracę można jeszcze przytoczyć ciekawą definicję „spotkania" zaproponowaną przez Jana Bukowskiego: „Spotkanie to nagłe, nieredukowalne, wzajemne, emocjonalne, niedyskursywne, bezpośrednie otwarcie się dla siebie dwóch osób; odczuwają one łączność ze sobą, przejawiającą się poczuciem nie zastępowalności drugiej osoby oraz aksjologiczne i moralne przewyższenie siebie w obliczu Absolutu"11.

Z jednej strony filozofowie wskazywali na potrzebę syntezy czy też w głębszym rozumieniu potrzebę wskazania podstawy, dzięki której możliwe byłoby poznanie czy raczej poznawanie drugiego człowieka. Z drugiej strony nauki szczegółowe, nawet te najmądrzejsze i najpiękniejsze, jak psychologia czy socjologia, raczej unikały problematyki aksjologicznej, problematyki wartości. Filozofia raz jeszcze musiała zatem podjąć fundamentalne badania, wskazując na poznawczą wartość spotkania międzyosobowego, przedstawiając warunki konieczne, aby takie spotkanie zaistniało, jak również zadając pytanie

o wartości, które ujawniają się w owym spotkaniu - dialogu.

Ciekawostką jest, że w książce Władysława Tatarkiewicza, poświęconej filozofii nowożytnej, brak jest jakiegokolwiek rozdziału czy choćby najmniejszej notatki poświęconej filozofii dialogu jaki i przedstawicieli tego nurtu. Sama filozofia co prawda jest dość młoda (ma zaledwie kilkadziesiąt lat), jednak miała (i ma) ogromny wpływ na myśl europejską.

 

BIBLIOGRAFIA

Buber Martin, Ja i Ty, tł. J. Doktór, Warszawa 1992.

Bukowski Jerzy, Zarys filozofii spotkania, Kraków 1987.

Gielarowski Andrzej, Historia filozofii nowożytnej i współczesnej - Filozofia dialogu, Kraków 2006.

Kopciński Jacek, Przeszłość to dziś - XX wiek, Warszawa 2004.

Kuziak Michał, Emmanuel Levinas, W: Słownik Myśli Filozoficznej,

red. S. Rzepczyński i in., wyd. II, Bielsko Biała 2006.

Popkin Richard, Historia Filozofii Zachodniej, tłum. pol. M. Kaczyński,

Poznań 2003.

Stachewicz Krzysztof, Fenomenologia a dialog, artykuł ze strony: http://www.tezeusz.pl/cms/tz/index.php?id=2167, 30.05.2007.

Tatarkiewicz Władysław, Historia Filozofii - Filozofia XX wieku i współczesna, tom III, Warszawa 2005.

Słownik Encyklopedyczny - Język polski, red. Elżbieta Olinkiewicz, Katarzyna Radzymińska, Halina Styś, Warszawa 1999.

Encyklopedia Internetowa Portal Wiedzy: http://portalwiedzy.onet.pl/70370,,,,buber_martin,haslo.html, 30.05.2007.

Mały Słownik Etyczny, red. Ewa Klimowicz i in., red. nauk. Stanisław Jedynak, Bydgoszcz 1999.

1 Por. K. Stachewicz, Fenomenologia a dialog, http://www.tezeusz.pl/cms/tz/index.php?id=2167, 30.05.2007.

2 Por. A. Gielarowski, Historia filozofii nowożytnej i współczesnej - Filozofia dialogu, Kraków 2006, s. 2.

3 Por. Tamże, s. 2.

4 Por. A. Gielarowski, Historia filozofii nowożytnej i współczesnej - Filozofia dialogu, Kraków 2006,

s. 6.

5 Por. Hasło: Buber Martin, ze strony: http://portalwiedzy.onet.pl/70370,,,,buber_martin,hasło.html, 30.05.2007.

6 M. Buber, Ja i Ty, tł. J. Doktór, Warszawa 1992, s. 56.

7 Por. M. Kuziak, Emmanuel Levinas, W: Słownik Myśli Filozoficznej, red. S. Rzepczyński i in., wyd. II,

Bilsko - Biała 2006, s. 456-467.

8Tamże, s. 458.

9 Por. J. Kopciński, Przeszłość to dziś - XX wiek, Warszawa 2004, s. 249.

10 Por. Słownik Encyklopedyczny - Język polski, red. Elżbieta Olinkiewicz, Katarzyna Radzymińska, Halina Styś, Warszawa 1999.

11 J. Bukowski, Zarys filozofii spotkania, Kraków 1987, s. 154.

 

Zobacz także