4 zasadnicze tezy teorii atomów
- Cała przyroda składa się jedynie z mnogości atomów , czyli niepodzielnych cząsteczek
- atomy posiadają wyłącznie ilościowe własności , a nie posiadają jakościowych . Własności odróżniające jedne atomy od drugich są tylko trojakie : kształt położenie i porządek
- powszechną własnością atomów jest ruch . Polega on jedynie na zmianie miejsca w przestrzeni
- atomy znajdują się i poruszają w próżni. Atomiści uznają próżnię jako nieciągłą

Subiektywistyczna teoria postrzeżeni
- atomy posiadają tylko własności matematyczne , nie posiadają natomiast jakości zmysłowych.
Naprawdę istnieją tylko atomy i próżnia, a słodycz i gorycz , ciepło i barwy są subiektywne Własności zmysłowe były dlań subiektywne , miały jednakże pewną podstawę w układzie atomów : np. białe przedmioty są złożone z gładkich atomów , czarne z szorstkich i nierównych.

Demokryt odróżniał dwa rodzaje wiedzy, Prawdziwą i ciemną , prawdziwa wiedza to ta , której dostarcza rozum; do ciemnej należy to wszystko co przynosi wzrok, słuch , powonienie, smak i w ogóle wszelkie zmysły. Świadectwa zmysłów nie odrzucał całkowicie, ale podkreślał niejasność ich zeznań .
Demokryt głosił hasło doświadczenia , ale krytykował zeznania zmysłów i odwoływał się do rozumu

Program przyczynowej nauki
Atomiści starali się przyczynowo wyjaśniać zjawiska." Nic nie dzieje się bez przyczyny , lecz wszystko z jakiejś racji i konieczności."

Przyczyny zaś pojmowali atomiści jako materialne i mechaniczne.
Zaprzeczali istnieniu jakiejś siły rozumnej , kierującej celowo światem ; rozum mieli za doniosłą , ale tylko ludzką władzę , służącą do poznania , a nie za siłę kosmiczną

Demokryt wszystkie zjawiska traktował równomiernie jako materialne

Demokryt oddzielał czyny moralne od tych ,które są spełniane pod przymusem, pod naciskiem innych lub dla przypodobania się innym. Istotę tej etyki stanowiło , że dobrem najwyższym jest zadowolenie, środkiem pozyskania go rozum. Zadowolenie to stan harmonii , ciszy, spokoju ducha a osiąga się go przez umiar, bo nawet rozkosze jeśli są nadmierne nie są już rozkoszami. Kierownikiem postępowania ma być rozum, który ma panować nad umiejętnościami. Uważał, rozkosze zmysłowe są krótkotrwałe, a umysłowe długotrwałe jego etyka była eudajmonistyczna i intelektualistyczna.