Twórca pozytywizmu Comte w dziejach ludzkości wyróżnił trzy etapy: religijny, metafizyczny i pozytywny. Ten ostatni, opiera się na naukach przyrodniczych, które wykorzystują metodę empiryczną przy próbie wyjaśnienia życia społecznego. Istotnym elementem pozytywizmu jest życzenie jedności metody nauk. Właśnie nauki przyrodnicze posiadają charakter wzorcowy, gdyż posługują się obserwacją i eksperymentem. Filozof twierdził, iż niewykluczona jest redukcja całej wiedzy do nauk fizykalnych, a tym samym rezygnacja z sądów aksjologiczno-normatywnych. Doświadczenie bowiem rozumiane empirycznie nie obejmuje określeń typu: dobry, podły czy sprawiedliwy. Pozytywizm charakteryzuje fenomenalizm, który kwestionuje zróżnicowanie między elementami substancjalnymi i przypadłościowymi bytu. Kolejną cechą pozytywizmu jest akazualizm, który zrzeka się kategorii przyczyn i skutków na rzecz praktycznego funkcjonalizmu.

August Comte zaproponował nowatorski podział nauk, dzieląc je na nauki teoretyczne oraz na nauki praktyczne. Z kolei nauki teoretyczne podzielił na: matematykę, astronomię, fizykę, chemię, biologię, socjologię. Socjologia, zwana również filozofią społeczną, ma na celu opisanie zjawisk społecznych i wykrycie rządzących nimi prawidłowości. Comte twierdził, że socjologia, opisując społeczeństwo, powinna stosować metody charakterystyczne naukom przyrodniczym, które posługują się w swoich dociekaniach obserwacją, doświadczeniem i komparacją. Filozof uznał socjologię za najważniejszą z nauk.

Comte próbował opisać życie społeczeństwa w dwóch aspektach: w statycznym oraz dynamicznym. Pierwszy opisywał organizację życia ludzkiego i jego strukturę, natomiast drugi próbował z charakteryzować różnorodną umysłową aktywność ludzką. Filozof był zwolennikiem socjokracji, a więc stanowiska, które głosiło iż główną rolę w kształtowaniu jednostki ludzkiej odgrywa całe społeczeństwo.

August Comte przejawiał poglądy naturalistyczne, dlatego zanegował istnienie Boga transcendentnego, a co za tym idzie krytycznie wyrażał się o chrześcijaństwie. Pomimo to, był przekonany, że człowiekowi religia jest potrzebna. W swojej filozofii przychylił się do religii ludzkości. Ludzie dzięki rozkwitowi nauk przyrodniczych poznają prawa rządzące światem, dzięki czemu poznają swoją „wielkość", a tym samym przekonają się że są „Wielką Istotą", czyli przekonają się o swojej „boskości".

Filozofia człowieka i jego życia społecznego, jaką reprezentował Comte, zrodziła się w atmosferze scjentyzmu i empiryzmu. Socjologia Comte'go, była próbą przeniesienia metod empirycznych na sferę życia ludzkiego, co jednocześnie wprowadzało zróżnicowanie pomiędzy naukami przyrodniczymi i humanistycznymi, a wynikało to z przekonania o bytowo-strukturalnej tożsamości świata ludzkiego i pozaludzkiego.

Poglądy pozytywistycznej filozofii Augusta Comte'a gmatwają się w immanentnej nieścisłości, gdyż jego filozofia socjokracji i religia ludzkości były apodyktycznymi założeniami, nie zgadzającymi się z propagowaną metodą empiryczno-przyrodniczą. Socjologia natomiast, choć z założenia miała być nauką empiryczną, w rzeczywistości stała się teorią uniwersalistyczną, czyli swoistą metafizyką, która interpretowała zjawiska społeczne. Również filozofia społeczna Comte'a nie ustrzegła się błędów. Główny jej błąd polegał na braku widocznej granicy między opisem życia społecznego, o znamionach socjologicznych, a filozoficzną interpretacją. Z punktu widzenia etyki i personalizmu kontrowersje wzbudzała także teoria, która przyznawała bezwzględne pierwszeństwo społeczności nad indywidualną jednostką. Religia jaką proklamował Comte, a więc religia ludzkości, była tak naprawdę jednym wielkim konglomeratem zapożyczeń z religii chrześcijańskiej.

Kontynuatorami i popularyzatorami koncepcji filozoficznej Augusta Comte'a byli głównie: Emil Littre 1801-81 r.; Hipolyte-Adolphe Taine 1828-93 r.; J.St. Mill. W Polsce zaś pozytywizm proklamowali: Adam Marburg 1855-1913 r.; Julian Ochorowicz 1850-1917 r. i Władysław Kozłowski 1932-99 rok.

BIBLIOGRAFIA

Julia Didier, Słownik filozofii, Katowice 1992.

Marek Górniak, Marzena Korytkowska, Encyklopedia Białych Plam, Radom 2004.

Peter Kunzman, Atlas filozofii, Warszawa 1999.

Tadeusz Płużynski, Filozoficzna myśl zachodniego chrześcijaństwa, Warszawa 1989.