Śledź nas na:



Roger Bacon i empiryzm średniowieczny

Cztery przyczyny błędów, które biorą się z tego, że ukrywamy sami przed sobą swe błędy i swą ignorancję ze względu na naszą dumę, muszą być skorygowane przez metodę naukową, albowiem to

(...) jest początek i źródło, z którego biorą się inne przyczyny wspomnianych już błędów. Ze względu na to, że zbyt gorliwie pojmujemy nasze uczucia, a także wybaczamy swa własną niewiedzę, wpierw powstaje przypuszczenie o słabości autorytetu. Polegając na tym, wychwalamy to, co pochodzi od nas samych i cenzurujemy to, co pochodzi od innych autorów. A ponieważ każdy człowiek kocha swą pracę, przeto chętnie z wyników owej pracy czynimy zwyczaj.

Fachowe podejrzenia Bacona co do psychologicznych tendencji człowieka ponownie zapowiadają ostrzeżenia Francisa przed bałwochwalstwem, są też odbiciem jego stanowiska krytycyzmu naukowego.

Roger wyprzedza dokonane przez Francisa Bacona odrzucenie metody dedukcyjnej i popierających ją autorytetów, jako środków prowadzących do odkryć naukowych i prawd filozoficznych. Roger podkreśla wagę studiowania języków i matematyki, ale przeciwstawia się tradycji scholastycznej, od której stara się ustrzec dzięki twierdzeniu, iż jedynym środkiem weryfikacyjnym jest doświadczenie. "Było to sprzeczne z generalnymi trendami myślowymi epoki, w której logika stanowiła podstawowe drzwi do wiedzy." "La méthode scolastique est mauvaise; il en faudrait une autre; c'est la préocupation constante de Bacon; (...)"Bacon wierzył, że logika dana jest człowiekowi z natury. Jedyną jej częścią wymagającą nauki, były jej terminy. W ten sposób jest ona naturalnym narzędziem czy instrumentem myślenia, ale nie środkiem do osiągania wiedzy o świecie empirycznym.

Dla Newbolda trzynasty wiek przeceniał metodę dedukcyjną - defekt w arystotelesowskiej teorii nauki. Newbold postrzega logikę jako narzędzie do klasyfikowania istniejącej wiedzy. Nie wystarcza ona jednak do osiągania wiedzy nowej. "I to jest właśnie ten punkt w systemie Arystotelesa, przeciw któremu [Roger] Bacon wysuwa większość swych słownych ataków. Bez wątpienia odrzuca on metodę dedukcyjną. Potwierdza jej użyteczność i sam ją stosuje, ale zaprzecza jakoby była adekwatna i ponad nią plasuje eksperyment." "Mówił, iż nauka scholastyczna zbyt mocno związana jest z intelektualnymi definicjami (...) i lekceważył dokładne ich badanie." Konkluzje wydedukowane z naszych systemów aksjomatycznych muszą być gwarantowane przez doświadczenie zanim zostaną zaakceptowane. Bacon buntował się przeciw podwójnemu zaufaniu scholastyki do metody dedukcyjnej i autorytetów, popierając ich pożyteczne zainteresowanie doświadczeniem zmysłowym: "Ainsi á ces deux instruments de la science scolastique [rozum i autorytety], Bacon oppose l'expérience, et il est, je crois, le premier qui ait caractérisé par leur methode les sciences de la nature, en les appelant les sciences expérimentales."

II. Dwa Doświadczenia

Bacon rozróżnia dwa rodzaje "doświadczenia": wewnętrzne oświecenie i wrażenia zmysłowe. Oba są nieodzowne w poznaniu naukowym i to pierwsze czasowo poprzedza to drugie. Doświadczenie duchowe jest warunkiem koniecznym do zaistnienia "zwykłego" doświadczenia zmysłowego.

Il faut donc le secours d'une autre faculté, l'illumination intérieure, sorte d'inspiration divine, par laquelle l'auteur veut désigner la connaissance directe de certains principes que les sens ne peuvent nous révéler."

W ten sposób dochodzimy do uchwycenia pierwszych zasad, które, jak utrzymuje Arystoteles, muszą być uchwycone w bezpośredniej intuicji przez "działający" umysł. Bacon zakłada istnienie Intellectus Agens (Bóg lub Aniołowie), które oświecają intelekt człowieka.

Intelekt człowieka nie jest jedynie bierny, ale jest niezdolny do zaakceptowania jakiejkolwiek wiedzy jako prawdziwej, zanim jego zdolności reakcyjne nie zostaną pobudzone do działania przez bodźce pochodzące z  zewnątrz (...). Odpowiedź ludzkiego intelektu na oświecenie czy inspirację ze strony boskiego Intellectus Agens znajduje wyniki w "doświadczeniu".

bez tej inspiracji, zmysły nie mogą dawać wiedzy o "monde matériel."



Zobacz także